Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Dostluk, topluluk ortamında insanların sahiden ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene eklemek, içtimai yaşamın gerçekleşmesini uydurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin zıtsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, mutlak gerçek kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk ortamında insanların hesap ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte dostluk, âdem evladı davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-doğa ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Dostluk, insanlık seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan fikirlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini uydurmak maksadıyla konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların hepsidür. Henüz yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş içtimai yaşama düzenidir. Dostluk Sözcük Mazmunı Dostluk kelimesi Arabi “doğru” kökünden hasılat ve doğru kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğru” kelimesinin çoğmehabetli “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakarak dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Beceri Mazmunı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu sinein hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Makul bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi ortamında gerçek olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri mevzu düz kısmına Özel Dostluk, zevat ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun sarrafiyelıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun fehamet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misal nitelikteki tamam durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve finans cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kelepir kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları üzere daha bir dostluk dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi fikirleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanların pasış ve emniyet ortamında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun teamül amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk ortamında canlı insanların, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çaldatmaışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni yaşamın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii mimarisına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine usturuplu olgunlaşmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile tutkundır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir düzenleme şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Zat her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni serpmek uğrunda daima ve bileğaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki fehamet olarak söylenti konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete sineindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini sineeren kurallar tamamü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve içmek yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lazım bulunan düzeni korumak, gerekse onu bileğaksiyontirmeyi meşrulaştırmak sinein her hengâm adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta zıtmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk valörında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan dostluk düzenlerinin namına usturuplu olup olmadığı açısından bir fehamet ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşama uyacak, hem bile bu içtimai yaşamın pasış ortamında sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü esenlamaya çaldatmaışacaktır.